Η σύγχρονη κοινωνία επηρεάστηκε ουσιαστικά από την κατοχή και διαχείριση των μέσων τεχνολογίας και παραγωγής, την στρατιωτική ισχύ. Διαμορφώθηκε επίσης από τις διεργασίες στις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές δομές, που είχαν ως κεντρικό σημείο αναφοράς την καπιταλιστική οικονομία και την εδραίωση του κοσμικού κράτους. Αυτές οι συνιστώσες επηρέασαν δραστικά τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, την εξέλιξη του πολιτισμού, την πολιτική λειτουργία και τους θεσμούς.
Μέσα στα όρια αυτά η παγκοσμιοποίηση -η συμπύκνωση του χώρου και του χρόνου- με τα αντιφατικά χαρακτηριστικά της, συνεχίζει να θέτει τον προβληματισμό, αν οδηγεί στη διαδικασία μίας παγκόσμιας κοινωνίας ή αν αποτελεί κάτι διαφορετικό, που ξεπερνάει τις μέχρι τώρα εξελίξεις. Κάποιοι θεωρητικοί υποστηρίζουν ότι η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στην έλευση μιας παγκόσμιας κοινωνίας -όπως ο Περλμούτερ, ο Γκίντενς- ενώ κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν το αντίθετο (όπως ο Ροζενάου και ο Γκίπλιν).
Η συζήτηση σε κοινωνιολογικό επίπεδο για την ισχυροποίηση ή αποδυνάμωση του εθνικού κράτους και τον μετασχηματισμό της οικονομίας, στηρίζει την πεποίθηση της ρευστότητας που κυριαρχεί σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Η οικουμενικότητα της παγκοσμιοποίησης δεν είναι σε καμία περίπτωση η οικουμενικότητα του Διαφωτισμού, δηλαδή η εγκαθίδρυση μίας παγκόσμιας κοινότητας βασισμένης στα αγαθά της ελευθερίας και της ισότητας. Αντίθετα υπάρχει μία παγκοσμιότητα του κεφαλαίου, αλλά όχι μία αντίστοιχη διάχυση αξιών. Υπάρχει μία προσήλωση στην μεγιστοποίηση του ατομικού κέρδους με κάθε τρόπο. Υποτιμάται η ανάγκη ως ζητούμενο για την πλειοψηφία των πολιτών. Μιλάμε για ένα σύνολο αντικειμενικών καταστάσεων που απασχολούν όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας, εθνικότητας. Δεν αναφέρονται αποκλειστικά στις βιολογικές ανάγκες του ατόμου, αλλά σε ένα ευρύτερο πεδίο που καλύπτει την εργασία, την εκπαίδευση κ.α. Η ικανοποίηση αυτών των αναγκών είναι προϋπόθεση της ελευθερίας κάθε ανθρώπου.
Γνώμη μου είναι ότι δεν υπάρχει μία παγίωση των χαρακτηριστικών της σύγχρονης κοινωνίας. Υπάρχει όμως ένας διάλογος, μία αλληλοσύνδεση του κόσμου. Μέσα σε αυτή την ασάφεια, βασικό μέλημα πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της φτώχειας, κάτι που αποτελεί προαπαιτούμενο για ένα δίκαιο κράτος. Δύσκολο βέβαια μέσα σε ένα καπιταλιστικό περιβάλλον, που δεν δείχνει μέχρι στιγμής να πτοείται ούτε από τις παρενέργειες της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά και του πολέμου στην Ουκρανία. Αντίθετα δείχνει μέσω της καταστολής και του ελέγχου να περιχαρακώνει τα οφέλη του. Είναι στο χέρι των πολιτών να επεξεργαστούν τις αδυναμίες και τις δυνάμεις της κοινωνικής τους θέσης και να αλλάξουν τις ισορροπίες, γιατί μπορούν, ανέκαθεν μπορούσαν όπως έχει διδάξει η ιστορία.
Γιάννης Τόμπρος
Πολιτισμολόγος ειδικευμένος στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό
Δημοσιεύτηκε στο 1ο Φύλλο της Εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟΨΗ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ
0 Σχόλια